Наступ сучаснага чалавецтва на дзікую прыроду пагражае яго існаванню

Апошнія навіны,Сусветная навіна ад 12 лістапада 2019 года

Ранейшы парадак рэчаў не можа існаваць далей: пра гэта сведчаць не толькі публічныя заклікі да тэрміновага змагання з крызісам біяразнастайнасці, але і беспрэцэдэнтная міжурадавая навуковая справаздача.

Новая глабальная ацэнка сігналізуе адказным за прыняцце рашэнняў асобам: шлях чалавецтва пакуль не адпавядае сусветным мэтам захавання біяразнастайнасці і ўстойлівага развіцця. Асобныя поспехі сведчаць пра тое, што ў нас ёсць веды ды інструменты для таго, каб дасягнуць пэўных зрухаў, але для кардынальных зменаў патрэбны больш моцны і паслядоўны палітычны кантроль, што дазволіць аднаўляць прыродныя экасістэмы, ад якіх мы залежым.

Кароткі перапынак на велікодныя парламентскія вакацыі ў Вялікабрытаніі, які адклаў на час бясконцыя дыскусіі па пытанні адтэрміноўкі Брэксіта, спалучыўся з выбухам усведамлення грамадствам значна больш важнай тэмы – стану нашай планеты і выжывання чалавецтва. На працягу тых тыдняў у газетах штодня мільгалі загалоўкі аб пратэстах “Паўстання супраць знікнення”, праз якія былі блакаваныя вуліцы Лондана, сэр Дэвід Атэнбара тлумачыў навуковыя падставы змянення клімату на тэлебачанні ў прайм-тайм, а экаактывістка Грэта Тунберг сустракалася з партыйнымі лідарамі ў Парламенце. Усе гэтыя падзеі мелі сваёй мэтай патрабаванне тэрміновых мер для паляпшэння сітуацыі са змяненнем клімату, крызісам біяразнастайнасці і экалагічнай катастрофай.

Гэтаксама ўзрушана грамадства па ўсім свеце: варта ўзгадаць страйкі школьнікаў у 30 краінах, пратэсты “паўстанцаў” ад Паўднёвай Афрыкі да Ганконга і Аўстраліі, патрабаванні мясцовага насельніцтва Бразіліі забяспечыць ахову экалогіі ў іх рэгіёнах.

Для некаторых людзей гэтыя пратэсты падаліся раздражняльный перашкодай, якую ўчыніла невялічкая групка “зялёных” з намерам падарваць “звычайны лад жыцця”. Аднак абгрунтаванасць гэтых заклікаў пацвярджае дакладны і дэтальны агляд 15000 навуковых і адміністратыўных крыніц, якія збіралі 150 экспертаў з 50 краін на працягу трох гадоў.

Пасля сустрэчы, якая праходзіла ў Парыжы цягам тыдня, навукоўцы і ўлады краін апублікавалі беспрэцэдэнтную справаздачу, якая сведчыць, што стан дзікай прыроды пагаршаецца з хуткасцю, якая не мае аналагаў у гісторыі чалавецтва. Гэта пагражае нашай будучыні, бо мы знаходзімся ў залежнасці ад здароўя экасістэм у нашых асноўных патрэбах: ежы, вадзе, чыстым паветры і кіраванні кліматам. Вельмі важна тое, што гэта не справаздача, якую падрыхтавалі эксперты ДЛЯ ўладаў, а справаздача, падпісаная і прынятая самімі ўладамі краін-удзельнікаў Міжурадавай навукова-палітычнай групы па біяразнастайнасці і экасістэмах (IPBES), блізкай да паважанай і ўплывовай Міжурадавай групы па змяненні клімату (IPCC), якая інфармуе ўдзельнікаў перамоваў па Канвецыі ААН аб змяненні клімату.

Згодна з першай Сусветнай (глабальнай) ацэнкай ад IPBES, на ўсіх узроўнях, ад генаў да відаў і экасістэм, агульная спадчына і сістэма бяспекі чалавецтва змяншаецца з кожным днём. Справаздача абагульняе дадзеныя з Міжнароднага саюза аховы прыроды (IUCN) і BirdLife International, паказваючы, што з тых груп відаў, якія былі занесеныя IUCN у Чырвоны спіс, пад пагрозай знікнення знаходзіцца адзін з кожных чатырох відаў. Калі распаўсюдзіць гэтую тэндэнцыю на колькасць падлічаных відаў ува ўсіх групах, знікненне можа пагражаць зараз мільёну відаў.

Значна зменшылася і колькасць прадстаўнікоў тых відаў, якія яшчэ не знаходзяцца пад пагрозай знікнення. З 1970 года колькасць пазваночных зменшылася на 60 %. Знікаюць і месцы, у якіх жывуць гэтыя віды: 75 % плошчы на сушы і 40 % марскіх тэрыторый пацярпелі сур’ёзныя змены пад уплывам дзейнасці чалавека.

Дэградацыя прыроды і сусветныя мэты. Мы не на правільным шляху.

Ахова прыроды, рашэнне кліматычнага крызісу і дасягненне ўстойлівасці немагчымыя ў тых абставінах, якія ёсць сёння. Нашаму грамадству патрэбныя радыкальныя змены, калі мф хочам мець шанец пераадолець экалагічнае фіяска. Дзеянні ўладаў і бізнесу не прыводзяць да станоўчых вынікаў.

Але калі не ўлічваць страту некаторых агульнавядомых відаў, чаму варта турбавацца пра пытанне біяразнастайнасці? Знікненне відаў і памяншэнне колькасці іх прадстаўнікоў – гэта клопат не толькі акадэмікаў і прыродаахоўнікаў, але ўсіх нас. Для здаровай экасістэмы характэрныя разнастайнасць і багацце жыцця, і менавіта гэты далікатны баланс забяспечвае нас тым, што вядома як “паслугі экасістэмы”: апыленне, кругазварот вады, паглынанне і захоўванне вугляроду, што ў сваю чаргу дае нам ежу, ваду і чыстае паветра, неабходныя для жыцця. Чым больш разнастайная экасістэма, тым большая яе эфектыўнасць і жыццяздольнасць падчас зменаў (у тым ліку кліматычных).  

Як падкрэслівае справаздача IPBES, страта біяразнастайнасці таксама пагражае нашаму выжыванню і выжыванню нашых нашчадкаў, і гэта не менш важна, чым славутая справаздача пра 1.5° С, выдадзеная IPCC летась. Прырода грае найважнейшую ролю ў забеспячэнні нас ежай, энергіяй, лекамі, матэрыяламі, падтрыманні якасці паветра, глебы  і прэснай вады, кіраванні кліматам і скарачэнні ўплыву прыродных катаклізмаў. Напрыклад, больш за два мільярды чалавек для атрымання энергіі выкарыстоўваюць драўнянае паліва. Аднак наш наступ на прыроду зношвае тканіну жыцця і разбурае эканомікі, сродкі жыцця, крыніцы харчавання, здароўе і якасць жыцця па ўсім свеце – мы нішчым сістэму нашага жыццязабеспячэння. Да прыкладу, амаль 300 мільёнаў чалавек пастаянна знаходзяцца пад пагрозай паводкі праз недастатковую ахову ўзбярэжных тэрыторый.

Тым не менш у дакуменце прыводзяцца і некаторыя добрыя навіны: для зменаў яшчэ ёсць час, але гэта патрабуе “кардынальных змен”, іншымі словамі, фундаментальнай рэарганізацыі, якая закранае ўсю сістэму праз тэхналагічныя, эканамічныя і сацыяльныя механізмы. У дакуменце сцвярджаецца неабходнасць тэрміновых рэформ такой заганнай практыкі як субсідыі сельскай гаспадарцы, лясной і рыбнай гаспадаркам, якія не маюць сэнсу ні для экалогіі, ні для эканомікі. Напрыклад, прапорцыя фінансавання высечак лесу да фінансавання яго аховы складае 40:1. Падкрэсліваецца неабходнасць паляпшэння комплекснага кіравання ландшафтамі, якое ўлічвае кампрамісы паміж харчаваннем, вырабам энергіі, інфраструктурай, прэснай вадой, кіраваннем узбярэжжам і аховай прыроды.

BirdLife International, грунтуючыся на сусветна прызнаных навуковых дадзеных, напрыклад, Становішчы птушак свету, доўга змагалася за прызнанне маштабаў крызісу біяразнастайнасці і небяспекі, якую ён чыніць для людзей і ўстойлівага развіцця, у тым ліку, для міжнародных палітычных працэсаў: Рамачнай канвенцыі ААН аб змяненні клімату, Рамсарскай канвенцыі аб балотах і Канвенцыі аб біялагічнай разнастайнасці. Мы таксама развівалі і рэалізоўвалі інавацыйныя рашэнні па гэтых пытаннях. У Інданезіі BirdLife разам са сваім партнёрам Burung развівалі канцэпцыю прызнання ўзнаўлення экасістэм, якая ахоплівае ўзнаўленне высечанага ці аслабленага лесу, з мэтай змякчэння наступстваў змянення клімату і захавання біяразнастайнасці, і цяпер канцэпцыя набыла нацыянальны маштаб. Наш праект Азіяцка-Ціхаакіянскага рэгулявання лясоў дае магчымасць мясцоваму насельніцтву Інданезіі, Малайзіі, Філіпін і Папуа-Новай Гвінеі абараняць свае лясы з мэтай змяншэння выкідаў у атмасферу, якія чыняць абязлесенне і дэградацыя лясоў (REDD+). А ініцыятыва “Трыльён дрэваў” мае сваёй мэтай абарону ўжо існуючых дрэваў, аднаўленне ляснога покрыва ў трыльён дрэваў па ўсім свеце да 2050 г. Мы таксама працуем з мясцовым насельніцтвам дзеля захавання ўзбярэжных і ўнутрымацерыковых балот, засушлівых раёнаў, пашы і марскіх экасістэм.