Турызм у заказніку: з чаго пачаць?

Апошнія навіны,Навіна арганізацыі ад 23 снежня 2021 года

Экалагічны турызм у свеце папулярны як ніколі раней. Згодна са статыстыкай Сусветнай турыстычнай арганізацыі, гэты напрамак няўхільна расце і ў найбліжэйшыя гады ўвойдзе ў пяцёрку самых папулярных відаў турызму ў свеце.

Гэтая тэндэнцыя заўважная і ў нас: у апошнія гады колькасць турыстаў на адметных прыродных тэрыторыях Беларусі моцна вырасла. Спецыялісты звязваюць гэта са зменай прыярытэтаў падарожнікаў: людзі ўсё часцей аддаюць перавагу куткам некранутай прыроды, шукаючы спакою і псіхалагічнай “перазагрузкі”. Паўплывала на выбар турыстаў і пандэмія: на вольным паветры яны адчуваюць сябе ў большай бяспецы.

У Беларусі вельмі шмат прыродных тэрыторый, вартых увагі турыстаў. Але многія пакуль не маюць спецыяльнай інфраструктуры. Сярод іх — водна-балотны заказнік “Стары Жадзен” на тэрыторыі праекта “Палессе — дзікая прырода без межаў”. Гэта Рамсарскае ўгоддзе, тэрыторыя, важная для птушак, якая вылучаецца вялікай біяразнастайнасцю, і проста вельмі маляўнічае месца.

Ідэя зрабіць заказнік прывабным для турыстаў узнікла ў Жыткавіцкім лясгасе — на яго тэрыторыі часткова знаходзіцца “Стары Жадзен”. Адгукнуўшыся на гэтую ініцыятыву, АПБ зладзіла для прадстаўнікоў лясгаса рабочую сустрэчу па абмене вопытам стварэння экалагічных сцежак на асабліва ахоўных прыродных тэрыторыях.

Як распрацаваць і пабудаваць такую сцежку, якой заканадаўчай базай карыстацца, як прывабліваць турыстаў і праводзіць цікавыя экскурсіі — усё гэта абмеркавалі ўдзельнікі сустрэчы.

Рабочая сустрэча

Сённяшняя “зорная гадзіна” экатурызму — добры момант для папулярызацыі прыродных багаццяў Беларусі. Але імкненне прывабіць як мага болей людзей можа ў перспектыве мець непажаданыя наступствы, таму вельмі важна вытрымліваць баланс, — адзначыла спецыяліст па прыродаахоўных пытаннях АПБ Таццяна Трафімовіч.

Вядома, турызм — гэта бізнес. У некаторых месцах, якія выглядалі перспектыўнымі з гледзішча бізнесу, вельмі актыўна будавалі інфраструктуру, заваблівалі наведвальнікаў, што дало адваротны эфект. Гэтая з’ява ў прафесійнай супольнасці апісваецца лаканічнай фразай: “Турызм забівае турызм”. З аднаго боку, месцы, дзе заведама будзе шматлюдна, перастаюць быць прывабнымі для аматараў жывой прыроды. З другога боку, сама па сабе вялікая плынь турыстаў можа стаць разбуральнай для прыроднай тэрыторыі. Таму ключавы прынцып экатурызму — гэта адзначана і ў нарматыўных дакументах — беражлівае стаўленне да прыродных аб’ектаў, недапушчэнне занадта высокай антрапагеннай нагрузкі на іх. Затое пры рацыянальнай арганізацыі турызм фінансава падтрымлівае ахову прыроды і дадае значнасці прыродным тэрыторыям, якія трэба захаваць у першасным стане. Добра спланаванае будаўніцтва экалагічнай сцежкі можа стаць адным з першых крокаў да папулярызацыі прыроднай тэрыторыі, але пры гэтым не парушыць унікальнасці прыроднага комплексу.

Экасцежка на Спораўскім балоце

Практычным досведам арганізацыі экасцежкі падзяліўся Вадзім Пратасевіч — дырэктар заказніка “Спораўскі”, знакамітага вялікай папуляцыяй вяртлявай чаротаўкі. Першы драўляны насціл для турыстаў тут пабудавалі яшчэ ў 2008 годзе: ён вёў углыб балота, а потым наведвальнікі той жа дарогай вярталіся назад.

За 10 гадоў ва ўмовах высокай вільготнасці драўляная сцежка стала непрыдатнай для выкарыстання. І замест яе пабудавалі новую — з улікам сучасных патрабаванняў і ўласнага досведу, — расказаў Вадзім Пратасевіч.

Новая экасцежка адкрылася толькі сёлета. Мы пабудавалі яе па тэхналогіі, якая дагэтуль не прымянялася ў Беларусі. У аснову паклалі аб’ёмныя і вельмі трывалыя поліэтыленавыя трубы, якія выкарыстоўваюцца для пракладкі камунікацый. Яны лёгкія і пры павышэнні ўзроўню вады проста ўсплываюць, таму турысты не прамочаць ногі, а дошкі, пакладзеныя паўзверх, не будуць гнісці.

Лёгкія трывалыя трубы не даюць экасцяжыне праваліцца

Агульная працягласць маршруту — паўтара кіламетра, ён праходзіць па двух берагах ракі Ясельды. Каб пераправіцца праз раку, выкарыстоўваюцца два паромы — у пачатку і ў канцы маршрута. Да парома вядуць пірсы асаблівай канструкцыі: адзін край пірса прымацаваны да берага, другі ж свабодна плавае і падымаецца разам з узроўнем вады.

Цісні на кнопку, каб падпісацца!

Удзельнікаў сустрэчы запрасілі наведаць экалагічную сцежку ў “Спораўскім”, каб пазнаёміцца і з маршрутам, і з тэхналогіяй будаўніцтва, і з працай экскурсавода.

Пачатак экасцежкі

Стварыўшы прапанову для аматараў экатурызму, яе трэба папулярызаваць і прасоўваць. Як сведчыць практыка, сёння інфармацыя найхутчэй разлятаецца праз сацыяльныя сеткі. Можна пачынаць развіваць свае “з нуля”, а можна і наладзіць калабарацыю з мясцовымі энтузіястамі, — расказала спецыяліст АПБ, каардынатар захавальнікаў дзікай прыроды Палесся Настасся Блоцкая.

Настасся Блоцкая

На Палессі ёсць блогеры з тысячамі падпісчыкаў, якія на сваіх старонках з вялікім поспехам расказваюць пра адметнасці Палесся. Хтосьці дзеліцца назіраннямі за жыццём дзікай прыроды, хтосьці распавядае пра аўтэнтычную культуру і гісторыю, хтосьці прамаўляе мовай кулінарыі і нават мае ўласную аграсядзібу. Сярод гэтых людзей ёсць і захавальнікі дзікай прыроды, што працуюць у рамках праекта “Палессе — дзікая прырода без межаў”. З уласнага вопыту ведаю, што папулярызаваць мясцовую прыроду можна таксама праз супольнае назіранне за птушкамі: жывая камунікацыя і пражыванне агульных эмоцый здорава зараджаюць людзей. Добрая практыка — ладзіць сустрэчы з вучонымі, што вядуць у вас даследаванні: няхай яны раскажуць людзям, што іх цікавіць і што вартае асаблівай увагі на вашай тэрыторыі. Варта шукаць магчымасці супрацоўніцтва з усімі аднадумцамі, хто, як і вы, імкнецца папулярызаваць Палессе!

Чужы досвед дапамагае рухацца наперад, пазбягаючы многіх памылак, а інфармацыя з першых вуснаў дазваляе паглядзець на многія рэчы па-новаму і правільна планаваць працу, — адзначыў галоўны ляснічы Жыткавіцкага лясгаса Ігар Кудласевіч. 

Ігар Кудласевіч

Хоць турызм — не прыярытэтны від дзейнасці для прадпрыемстваў лясной гаспадаркі, мы разумеем важнасць прыродных тэрыторый, якімі кіруем, і хочам развіваць і турыстычны кампанент таксама. Часткова на тэрыторыі нашага лясгаса размешчаны заказнікі “Сярэдняя Прыпяць” і “Стары Жадзен”, гідралагічны заказнік “Булеў Мох”. Тут можна сустрэць многія рэдкія віды флоры і фаўны. Ёсць на што паглядзець! Таму мы рады супрацоўнічаць з “Аховай птушак Бацькаўшчыны” і ўдзячныя за арганізацыю гэтай сустрэчы, магчымасць пазнаёміцца з вопытам іншых, наладзіць сувязі. Гэта вельмі каштоўна — з падтрымкай значна лягчэй пачынаць новую справу.

Экскурсія на экасцежку

Мы ж спадзяёмся, што на Палессі з’явіцца новая экалагічная сцежка і яшчэ адзін адметны куток дзікай прыроды стане больш даступным для цікаўных і ўдумлівых гасцей.

Тэкст і фота: Вольга Блажэвіч

Праект “Палессе — дзікая прырода без межаў: захаванне аднаго з найбуйнейшых прыродных ландшафтаў Еўропы” рэалізуецца грамадскай арганізацыяй “Ахова птушак Бацькаўшчыны” пры падтрымцы Франкфурцкага заалагічнага таварыства. Праект з’яўляецца кампанентам Праграмы захавання ландшафтаў пад пагрозай (ELP), якая фінансуецца “Аркадыяй” — дабрачынным фондам Пітэра Болдуіна і Лізбэт Раўзінг.

Дапамажы нам ратаваць дзікую прыроду Беларусі!